Kto jest najbardziej zadowolony ze swojego życia? Ryzykant? Optymista Ostrożny, czy Optymista Globalny? Optymizm jest stałą cechą determinującą nastawienie do świata oraz pozycję osoby w świecie. Łączy się z poczuciem własnej skuteczności, w związku z czym tworzy nie tylko optymistyczne wyobrażenia na temat przyszłości, ale także konkretne zachowania ukierunkowane na osiągnięcie celów. Optymiści nie boją się życiowych zmian, są pełni nadziei, dostrzegają pozytywne aspekty każdej sytuacji i są silnie zmotywowani do realizacji ustanowionych celów.
Mimo że optymizm stanowi jeden z ważniejszych zasobów wewnętrznych człowieka, dzięki któremu łatwiej odnajdujemy się w sytuacjach problemowych, do tej pory był traktowany niemal wyłącznie jednowymiarowo. Nieznane były jego rodzaje, brakowało informacji o zróżnicowaniu optymistycznego nastawienia do życia a także wiedzy o tym, który rodzaj optymizmu najbardziej sprzyja poczuciu satysfakcji z życia. Badanie zrealizowane przez dr Agnieszkę Czerw (na zdjęciu) zdefiniowało rodzaje optymizmu oraz wykazało związek pomiędzy danym profilem optymizmu a poczuciem satysfakcji z życia. Badaczka wyodrębniła profile optymizmu w oparciu o wyniki pomiarów cech stanowiących jego główne elementy takie jak nastawienie na osiągnięcia, nieostrożność, pozytywne myślenie i otwartość. Określiła 5 profili optymizmu takich jak: Optymista Ostrożny, Optymista Globalny, Optymista Umiarkowany, Ryzykant i Pesymista. Dane na podstawie których sformułowała wnioski o zróżnicowaniu rodzaju optymizmu pochodziły z badania kwestionariuszem postaw optymistycznych, przeprowadzonym w latach 2005 – 2015 na próbie 766 osób w wieku od 18 do 87 lat. Następnie badaczka sprawdziła w jaki sposób przedstawiciele poszczególnych profili postrzegają jakość swojego życia. Badanie zależności między danym profilem optymizmu, a jakością życia przeprowadzono na grupie 106 osób.
Grupę uczestników z najniższymi wynikami we wszystkich aspektach optymizmu określa profil Pesymisty. Osoby, które znalazły się w tej grupie nie oczekiwały niczego dobrego w przyszłości i nie miały poczucia sprawczości. Nie podejmowały żadnego wysiłku na rzecz osiągnięcia założonych celów i unikały ryzyka. Mimo że spadek optymizmu jest skorelowany z wiekiem, w grupie Pesymistów znalazły się nie tylko najstarsze osoby w grupie (średnia wieku była w tej grupie wyraźnie najwyższa). Jednak ponad 50% reprezentantów tej grupy stanowili także najmłodsi uczestnicy badania w wieku od 19 do 25 lat. Taki rozkład wieku wśród pesymistów potwierdza wcześniejsze wyniki badań nad związkiem wieku z optymizmem. W swojej książce „Optymizm – pespektywa psychologiczna” wydanej w 2010 r. autorka pokazała, że poziom optymizmu rośnie wraz z wiekiem i najwyższy poziom osiąga około 35 roku życia. Potem znowu zaczyna się obniżać. Najmniej optymistyczni są młodzi dorośli i osoby starsze. Poziom satysfakcji z życia był w tej grupie również najniższy.
Ryzykantów wyróżniały najwyższe wyniki w zakresie wymiaru nieostrożności. To osoby, których postawę życiową cechuje niefrasobliwość w stosunku do rzeczywistości. Charakteryzuje ich skłonność do podejmowania ryzyka dla samego ryzyka, bez związku z pragnieniem wzbogacania własnych doświadczeń . Przedstawiciele tej grupy częściej podejmują ryzykowne działania i nie chronią się przed jego konsekwencjami. Co ciekawe, tendencji do ryzyka nie towarzyszyła otwartość poznawcza i optymistyczne myślenie na temat własnej przyszłości. Badani nie mieli pozytywnych przekonań odnośnie sprzyjającego im losu i możliwości kreowania własnej przyszłości. Poziom optymizmu, a zarazem satysfakcji z życia był w tej grupie umiarkowany, co prawdopodobnie wiąże się z częstym przeżywaniem przyjemności wynikającej z dreszczyku emocji w sytuacjach ryzykownych.
Optymiści Umiarkowani to uczestnicy badania, którzy otrzymali umiarkowane wyniki w każdej kategorii optymizmu. Jedynie rezultaty dotyczące otwartości są wyraźnie niższe w porównaniu do wyników osiąganych przez pozostałą grupę badanych. Grupę umiarkowanych optymistów wyróżnia niechętny stosunek do różnego rodzaju nowości.
Optymiści Globalni to osoby, które uzyskały wysokie wyniki w każdym wymiarze optymizmu. Ich optymizm opiera się zarówno na nadziei, że sprawy będą się dobrze układały niezależnie od podejmowanych przez nich działań, jak i na poczuciu własnej skuteczności, które umożliwia im realizację założonych celów. Te przekonania są wspierane przez tendencję do podejmowania ryzykowanych działań, ponieważ konfrontacja z nowymi sytuacjami sprawia reprezentantom tej grupy dużą przyjemność.
Optymiści Ostrożni to grupa, która uzyskała najwyższe wyniki w skali ogólnego optymizmu. Cechą charakterystyczną tej grupy jest niższy wynik w wymiarze nieuważności. Ostrożni optymiści mają pozytywne nastawienie wobec przyszłości, ale unikają ryzyka. O ile można byłoby przypuszczać, że Globalni Optymiści będą grupą najlepiej oceniającą jakość swojego życia, a pesymiście najgorzej, o tyle wysoki poziom zadowolenia z życia u Ostrożnych Optymistów był pewnym zaskoczeniem. W grupie średniego zadowolenia z życia uplasowali się Ryzykanci i Umiarkowani Optymiści, którzy reprezentują przeciętny poziom optymizm.
Jednym z ważniejszych praktycznych wniosków z tego badania jest konkluzja, że optymizm może, ale nie musi, wiązać się z tendencją do podejmowania ryzyka, a typowi ryzykanci wcale nie mają generalnie wysokiego poziomu optymizmu. Zaprzecza to powszechnemu przekonaniu, że każdy optymista jest nierozsądny i łatwo podejmuje ryzykowne, nieprzemyślane decyzje. „Szczerze mówiąc, zawsze wątpiłam, czy Martin Seligman miał rację stawiając w swojej książce tezę, że optymiści niezależnie od zawodu będą się lepiej sprawdzać niż pesymiści. Teraz mogę przychylić się do tego stwierdzenia zaznaczając jednak, że ważny jest jeszcze typ tego optymizmu. Wydaje się bowiem, że tak jak w przypadku poczucia satysfakcji z życia, tak i w przypadku efektywności działania w różnych obszarach, mogą być istotne różnice między osobami o odmiennych profilach optymizmu. Ale to jeszcze hipoteza, którą należy sprawdzić w badaniach” – mówi dr Agnieszka Czerw.
—————-
Dr Agnieszka Czerw – psycholog pracy i organizacji Uniwersytetu SWPS. Interesuje się wartością i sensem pracy w życiu człowieka, ich rolą motywacyjną w funkcjonowaniu zawodowym i rozwojem człowieka w kontekście zawodowym. Od kilkunastu lat prowadzi badania nad zagadnieniami funkcjonowania człowieka w pracy w kontekście psychologii pozytywnej. Na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu prowadzi zajęcia z zakresu psychologii pracy i organizacji, zarządzania zasobami ludzkimi.
Dodaj komentarz