Kultura przez wieki podlegała wielu zmianom. Nie jest to zapewne sformułowanie odkrywcze. Gdy przyjrzeć się jej historii, natychmiast bowiem można zauważyć znaczące różnice w twórczości i utworach z różnych epok historii.
– Jedną z najbardziej charakterystycznych cech współczesnej kultury jest jej dynamiczna zmienność – pisze Przemysław Kisiel („Kultura wobec współczesnych procesów społeczno-ekonomicznych”). Nie sposób nie zgodzić się z tym, patrząc na dzieła oraz utwory publikowane współcześnie. Kultura zmienia się często pod wpływem zmian, jakie zachodzą w społeczeństwie, ale również jego sytuacji ekonomicznej. Autor wskazuje również, że kultura, z którą mamy do czynienia obecnie, dotyka raczej przeszłości, niż teraźniejszości. Wynika to z tego, że jest ona w procesie nieustannego „stawania się”. To z kolei sprawia, że cokolwiek nie zostałoby powiedziane o kulturze „współczesnej” dotyczy raczej kultury „przeszłej”.
Stwierdzenie, że współczesna kultura jest jedynie dynamicznie zmienna, byłoby jednak dużym niedopowiedzeniem. Kisiel wskazuje, że charakteryzuje ją przede wszystkim chaotyczność oraz brak konkretnego kierunku, w jakim zachodzą zmiany. Jej tożsamość kształtuje odrzucenie porządku oraz logiki. Można więc powiedzieć, że jedyne, co w niej pewne, to właśnie ta zmiana. Nie mamy do czynienia z żadnym uporządkowanym kierunkiem i wyznaczonym celem, a działania społeczeństwa w kulturze są nieskoordynowane i negują jakikolwiek logiczny sens.
We współczesnych procesach, kształtujących kulturę, mamy do czynienia z wieloma różnymi prądami twórczymi, które, choć są przeciwne, nie negują się wzajemnie. Współczesna kultura pełna sprzeczności, łamie ustalone konwencje i reguły, tworzy się wielowątkowo. Nie jest to nowość, na przestrzeni wieków łatwo zauważyć, że sprzeczne nurty istniały w niej już wcześniej. Co jest nowe w tych procesach, to mnogość tych nurtów. To ona prowadzi do wewnętrznego chaosu w kulturze. Jak pisze Kisiel: – W efekcie nie ma wyraźnego rozgraniczenia: to, co nowe, nigdy nie jest tak naprawdę nowe, to, co stare, może również być uznawane za nowe (..), coś może być zarówno postępowe, jak i wsteczne (…). Dalej wskazuje główne typy procesów, które kształtują obraz współczesnej kultury: procesy globalizacyjne, fragmentaryzację i rekompozycję oraz estetyzację życia codziennego.
Globalizację Kisiel definiuje jako ogólnoświatową integrację trendów, które dotykają każdego obszaru aktywności ludzkiej. Działa ona na wielu płaszczyznach i w wielu kierunkach. Ma na celu unifikację działań społecznych i reguł nimi rządzących. Globalizacja kultury sama w sobie nie jest czymś stricte dotyczącym czasów współczesnych. Jednak wcześniej na konkretnych, zamkniętych świadomościowo obszarach, a nie globalnie jak teraz. Współczesna globalizacja budzi ogromne kontrowersje: z jednej strony niektórzy dopatrują się w niej zagrożenie utratą oryginalności, inni z kolei dostrzegają w niej możliwości rozwoju.
Co do fragmentaryzacji i rekompozycji kultury Kisiel wskazuje, że są to procesy przeciwne do globalizacji, a ich związek nie jest jednoznaczny. O fragmentyzacji czytamy, że jej istota „jako procesu antyintegracyjnego polega na wprowadzaniu i współistnieniu wielu niezwiązanych ze sobą – a czasami nawet sprzecznych – wartości, działań i ich efektów w tej samej przestrzeni kulturowej.” Aby taka fragmentaryzacja mogła zaistnieć, konieczne jest zaistnienie rekompozycji, czyli procesu, który pozwala na współistnienie zdekonstruowanych fragmentów kultury w jednym czasie i miejscu. W związku z tymi procesami zmienia się podejście odbiorcy: wcześniej przyjmował ten fragment kultury, którego był częścią, teraz ma możliwości wyboru niektórych jej składowych, aby potem połączyć je w całość mu odpowiadającą. Estetyzacja życia codziennego wiąże się głównie z zacieraniem granicy między sztuką a codziennością. To sprawia, że każdy aspekt życia człowieka może nabrać znaczenia dzieła sztuki.
Fot. Andrzej Piechocki
Dodaj komentarz